Tiroid Bezinin Mikroskobik Yapısı

– Omurgalıların vücutlarındaki endokrin bezler arasında, tiroid bezi yapısı bakımından ayrıcalık gösteren tek bezdir.

– Foliküllerin duvarını tek tabakalı kübik epitel oluşturur ve bu epitel folikül lümenini kuşatır. Lümen, kolloid (tiroglobulin) denilen sıvı ile doludur. Tiroglobulin, tiroid hormonlarının ön şeklidir.

– Tiroid hormonları, bu büyük moleküllü öncü maddenin parçalanmasıyla oluşurlar.

– Folikül epiteli genelde, tek tabakalı kübik epiteldir.

– Ancak, epitelin şekli aynı türün bireyleri arasında değişiklik gösterdiği gibi, aynı bezdeki çeşitli foliküllerin fizyolojik durumlarına bağlı olarak da, farklılık gösterir.

– Hatta, aynı folikülün farklı bölgelerindeki epitelin yüksekliği de farklıdır.

– İnaktif foliküllerde, folikül hücreleri alçak kübik ya da yassı biçimlidir.

– Aktif foliküllerde, hücrelerin yükseklikleri fazladır, yani hücreler silindir şeklindedirler.

– Bezin farklı aktivite evrelerinde, kolloid de farklı görülür. İnaktif bezlerde, kolloid homojen görünüşlü, yoğun ve asidofildir.

– Folikül epitelinin bir bölümü aktif, bir bölümü inaktif olduğunda, homojen görünüşlü yoğun kolloid, alçak hücrelerin bulunduğu tarafa yakın olarak bulunur.

– Aktif bezlerdeki kolloid, az yoğundur, bazofil reaksiyon verir ve çevresinde çok sayıda vakuol içerir.

– Folikül hücrelerinin sitolojik özellikleri de, bezin fonksiyonel aktivitesini yansıtır. Örneğin, Golgi aygıtının şekil ve büyüklüğü, salgı taneciklerinin sayı ve büyüklükleri, mitokondrilerin sayıları, bezin ince yapısal incelenmesinde kullanılan aktivasyon işaretleridir.

– Folikül hücreleri protein tip salgılama yapan tipik hücre özelliklerini taşırlar. Sitoplazmaları çok sayıda salgı taneciği içerir.

– Aynı hücre içindeki salgı taneciklerinin morfolojik görünüşleri ve biyokimyasal özellikleri bakımından, pek çok farklılıkları vardır.

– Salgı taneciklerinin bazıları, hemen Golgi aygıtının yakınında yer alır. Bunlar, Golgi aygıtında yeni oluşan salgı materyalini (tiroglobulin) içerirler ve etrafları, Golgi keselerinden kökenlenen zarla çevrilidir.

– Bu birinci grup tanecikler, hücrenin apikal sitoplazmasına kayıp, apikal zara yaklaşırlar ve içeriklerini eksositozla, folikül lümenine boşaltırlar.

– Bunun sonucu, salgı tanecikleri etrafındaki zarın, apikal zara eklenmesiyle, apikal zar yüzeyi genişlemiş olur.

– Sitoplazmadaki ikinci grup tanecikler, kolloid tanecikleri olarak adlandırılırlar. Bunlar, lümen kolloidinin endositoz yolu ile hücreye alınmasıyla oluşan taneciklerdir. Bu sırada apikal zardaki mikrovillusların sayısı artar ve boyları uzar.

– Aktif folikül hücrelerindeki bir diğer sitolojik kriter de, mikrovillusların boylarının uzun, sayılarının fazla oluşudur. Folikül hücrelerinde mikrovillusların uzamasıyla, bu yapılar kolloidden bir parçayı kuşatır ve hücre içine çekerler.

– Bu olay sonucunda da, apikal zardan kökenlenen bir parçanın kolloid taneciğinin etrafını çevirmesiyle, apikal zarın yüzeyi küçülür ve bu yolla da yüzey alanı dengelenir.

– Lümen materyalini içeren kolloid tanecikleri,sitoplazmada proteolitik enzimleri içeren lizozomlarla birleşip kaynaşırlar.

– Bu evredeki tanecikler, boyca diğerlerinden daha büyüktürler ve içerikleri heterojendir.

– Tiroglobulinin parçalanarak hormon halini alması, bu taneciklerde meydana gelir.

– Ancak, bazı omurgalı örneklerinde, lizozomların içerdiği proteolitik enzimlerin lümene boşaltıldığı ve tiroglobulinin lümende parçalandığına ait literatür verileri de vardır.