Şeker Alkolleri

Aldozların ve ketozların indirgenmesi ile şeker alkolleri meydana gelir. Ancak aldozlardan bir tip alkol oluşurken ketozların indirgenmesinde iki tip alkol oluşur. Çünkü ketozların indirgenmesi sırasında yeni bir asimetrik karbon atomu ortaya çıkar. İndirgenme ürünleri olarak glikozdan sorbitol, mannozdan mannitol oluşur. Fruktozdan ise hem sorbitol ve hem de  mannitol oluşmaktadır.

Şeker alkollerinden iki tanesine doğada bol olarak rastlanmaktadır. Bunlardan birincisi bir trioz şeker olan gliseraldehitin alkole redüklenmesi ile meydana gelen gliseroldür. Diğeri ise tamamen hidroksile hale gelen ve bir siklohekzan türevi olan inositol’dür. İnositollerin bir stereoizomeri olan myoinositol hem fosfatidilinositol halinde lipidlerin yapısına girmekte ve hem de hekzafosforik ester halinde fitik asidin yapısına katılmaktadır.

D-sorbitol prostat bezinde fruktozun sentezi için ara bileşik olarak rol oynamakta ve bazen de diyabetli hastalara şeker yerine verilmektedir. L-sorboz aynı zamanda endüstride askorbik asit üretiminde de kullanılmaktadır.

Mannitol is used as an osmotic diuretic Glycerol is used as a humectant and can be nitrated to nitroglycerin Sorbitol can be dehydrated to tetrahydropyrans and tetrahydrofuran compounds (sorbitans) Sorbitans are converted to detergents known as spans and tweens (used in emulsification procedures) Sorbitol can also be dehydrated to 1,4,3,6-dianhydro-D-sorbitol (isosorbide) which is nitrated to ISDN and ISMN (both used in treatment of angina)

Mannitol de ksilitol ve sorbitol gibi karbonhidrat alkolüdür. Hoş bir tadı vardır, nemli ortamlarda kararlı yapısını muhafaza eder ve yüksek sıcaklıklarda renk kaybına uğramaz. Bu nedenle mannitol eczacılıkta ve bazı besin tabletlerinde sıkça kullanılır. Topaklanmayı önleyici, hacim arttırıcı özelliklere sahip olan mannitol, düşük kalorili tatlandırıcı olarak kullanılır. Diş dostudur. Sadece ince bağırsakta emilimi yapılır ve metabolize edilemez. Sindirim sisteminin alt kısımlarındaki kolonik bakteriler emilimi yapılmayan kısmını metabolize eder. Bu durum bazı insanlarda yumuşak dışkıya ve kompleks karbonhidratların etkisinde olduğu gibi, bağırsaklarda gaz oluşumuna neden olur.

Sorbitolden farklı olarak mannitol, higroskopik (nem tutucu) değildir. Bu sebeple ciklet üretiminde cikletin üretim makinesine yapışmaması amacı ile toz halde mannitol kullanılır. Mannitol klinik olarak baş travmalarında tedavi amaçlı kullanılır. Beyin-kan bariyerini ortadan kaldırır ve bu nedenle beyinle ilgili birçok ilaç yapımında kullanılır (örn: Alzheimer hastalığı). Mannitol su ve sodyum salgısını artırır ve böylece hücre dışı sıvı hacmini azaltmış olur. Diyabet hastaları gıda tatlandırıcısı olarak kullanırlar. Mannitol şekerlemelerde kullanılır. Mannitol, böbreklere gelen kan akımı azaldığında, böbrek damarları üzerinde özel bir etki göstererek, fonksiyonu kısa zamanda düzeltir ve bu nedenle idrar söktürücü bir etkiye sahiptir. 20 gram üzerindeki aşırı dozlarda laksatif (müshil) etki gösterir ve bazen çocuklarda bu etkisi için kullanılır.