Jump to content

LYS, Gelişme ve Büyüme Konu Anlatımı, YGS


Biyoloji Günlüğü

Önerilen İletiler

Biyoloji Günlüğü

Gelişme ve Büyüme 

Bu konu her canlının gelişmesi ve büymesini görecez öncelikle, Gelişme ve büyüme olayları:Gelişim olayları çok hücreli ve eşeyli   üreyen canlılarda görülür:
1-Hücre bölünmesi:

  • Döllenme ile oluşan zigot oluşumu ile başlar yaşam boyu sürer
  • Bitkilerde meristem dokunun bölünmeleri hayat boyu sürer
  • Ağaçsı bitkilerde büyüme sınırsızdır
  • Hayvanlarda belli bir yaşa kadar bölünme ile gerçekleşen büyüme görülür
  • Belli yaştan sonra bölünme sadece belli dokularda ( Bağ,epitel vb.) gerçekleşir
  • Bu dokulardaki hücre bölünmesi yenilenme ve onarılma amaçlıdır
  • Bölünme bitkilerde yaz ve ilkbaharda hızlı,sonbahar ve kış yavaştır
  • Bölünme hayvanlarda gelişme döneminde hızlı, olgunluk ve yaşlılık döneminde ise azalır

2-Büyüme:

  • Canlının ve hücrelerin madde miktarındaki artıştır.
  • Zigotun bölünmeye başlaması ile büyüme gerçekleşir
  • Gelişimin başlangıcında büyüme hızı fazladır
  • Hayvanlarda belli bir yaşta durur fakat bitkilerde yaşam boyu devam eder
  • Büyüme düzenli beslenme ve metabolik faaliyetlere bağlıdır
  • Zigotun ilk bölünmelerinde hücre sayısı artmasına rağmen büyüme olmaz

3-Farklılaşma:

  • Zigotun bölünmeleri ile oluşan hücrelerin zamanla belli görevleri yapmak için özelleşip farklılaşmasıdır
  • Bitkilerde meristem hücrelerinden farklılaşma her zaman görülür
  • Hayvanlarda embriyonik gelişimin tamamlanması ile farklılaşma büyük ölçüde tamamlanır. Ancak bazı dokularda (Kan, Bağ ) devam eder.
  • Farklılaşma sonucu çok hücreli canlı oluşur
  • Embriyonik indüksiyon etkisi ile hücrelerin belli genleri aktifleştirip diğerlerini inaktif hale getirmesi ile gerçekleşir

Canlılarda görülen büyüme ve gelişme olayları 

1-Tek hücrelilerde:
Bölünme ,tomurcuklanma veya oluşan sporlar yeni hücreler haline dönerek büyürler

2-Mantarlarda:

  • Sporların çimlenmesi ile başlar.
  • Mitozla hücre sayıları artar
  • Spor ana hücreleri ve spor oluşumunda farklılaşma görülür

3-Bitkilerde:

  • Bitkilerde gelişim olaylarından hücre bölünmesi,büyüme ve farklılaşma olayları görülür
  • Çiçeksiz bitkilerde sporların çimlenmesi ile gametofit gelişir
  • Çiçeksiz bitkilerde Sperm ve ovumun döllenmesi ile oluşan zigotun mitoz bölünmeleri ile sporofit gelişir
  • Vegetatif üreyen bitkilerde dal,yaprak,tomurcuk vb. vücud kısımlarından yeni bitki gelişir
  • Çiçekli bitkilerde tohumdan yeni bitki gelişir

4-Hayvanlarda gelişme 
Bir canlının zigottan ergin haline gelinceye kadar geçirdiği değişim ve gelişim olaylarına ontogenez denir.Hayvansal organizmalarda yumurta özellikleri gelişimin temel özelliklerini belirler.
Besin içeriğine göre yumurta tipleri
1-İzolesital: Vitellüs yumurtada az ve eşit dağılım gösterir
Örn:Memeli
2-Telolesital: Vitellüs çok ve bir kutuba toplanmıştır
Örn:Sürüngen,Kuş
3-Sentrolesital: Vitellüs merkezde toplanmıştır
Örn:Böcekler

Hayvanlarda gelişim olayları 

1-Segmentasyon:

  • Döllenmeden sonra zigotun geçirdiği hızlı bölünme olaylarıdır
  • İlk iki bölünme meridiyonal ikinci bölünme ekvatoraldır
  • Zigotun bölünmeleri ile oluşan hücrelere blastomer denir
  • İlk bölünmelerde embriyonun hücre sayısı artar ancak büyüme gerçekleşmez,Ağırlık artışı olmaz
  • Hücre yığını (Üzüm salkımı) haline gelmiş evreye marula evresi denir.
  • Marula evresinden sonra  bölünmeler devam ederken içte bulunan hücreler dışa göçerler.Ortası boş çevresinde hücre sıraları olan bu evreye blastula evresi denir.
  • Segmentasyo olaylarında farklı büyüklükte hücrelerin oluşması vitellüs nedenlidir.
  • (Segmentasyonun önemi)Farklı besin,sitoplazma ve organel alan bu hücreler ileride farklı gen işleyişleri ile farklı yönlerde özelleşme göstereceklerdir.
  • Blastulayı oluşturan hücrelere blastomer, ortadaki içi özel sıvı ile dolu boşluğa ise blastosöl denir.

2-Gastrulasyon:

  • Balastula evresinden sonra alt kısımdaki hücreler çökme ve göçme hareketleri ile blastosöle çökerler.
  • Çökme olayı sonunda iki tabakalı embriyo oluşur.Oluşan tabakalardan dıştakine ektoderm,içtekine endoderm denir
  • Embriyoda oluşan yeni boşluğa arkenteron (İlk sindirim boşluğu),Bunun dışa açıklığına ise plastopor denir
  • Bu evrede blastosöl ortadan kalkar.Arkenteron kalıcı boşluk olup ileride sindirim sistemi ,sinirve solunum sistemi oluşumunda rol alır.Blastopor ise  ağız ödevi görürü.
  • Süngerler ve sölentera grubundan canlılar embriyonik gelişimin bu evresinde kalırlar. Sahip oldukları organ ve sistemleri ektoderm ve endodermden oluşur.
  • İlerki aşamalarda ektoderm ve endodermden ayrılan hücre ve hücre grupları iki deri tabakası arasında organize olarak mezodermi oluşturur ve embriyo üç deri tabakasından oluşur.
  • Oluşan mezodermin ortasında kalan boşluğa sölom (Gerçek vücud boşluğu) denir.
  • Ektoderm ve endoderm arasında serbest kalan hücreler mezenşim hücreleri olarak adlandırılır ve ileride bağ dokunun oluşumunda rol alır

3-Farklılaşma(Histogenez) ve Organogenez:

Histogenez:Embriyoda hücre hareketleri,gruplaşmaları ve etkileşimleri sonucu ileride farklı dokuları oluşturacak hücreler halinde farklılaşmalarına denir

Embriyonik indüksiyon :Embriyonal evrede embriyonal deri ve hücrelerin birbirleri üzerinde belirli yönlerde farklılaşmalarına neden olan karşılıklı etkileşimine denir.

Organogenez:Embriyoda ileride farklı organların oluşumunda rol alacak organ taslaklarının oluşumuna denir.

Histogenez ve organogenez:Embriyonik deriler ve bunlardan oluşan doku,organ ve sistemler.
A-Ektoderm:  Sinir hücreleri,ter-yeğ-süt bezleri,duyu hücreleri,göz merceği,epidermis.
B-Mezoderm:Kan doku,Kas doku,Kıkırdak doku,Bağ doku,Endotel-Endokard,Boşaltım sistemi organ ve dokuları,Üreme sistemi organ ve dokuları
C-Endoderm: Sindirim sistemi epiteli-(Örtü,Salgı Emme) ,Solunum sistemi epiteli,Karaciğer,pankreas (Dış salgı bezi ve kanalları),Tiroid ve paratiroid bezi.

   Embriyonik örtüler ve gelişim        
A-Balık ve kurbağalarda gelişim:

  • Kabuk,amnion zarı ve sıvısı,allantois bulunmaz
  • Yumurtada besin içeriği az olduğundan embriyonal evrede beslenme davranışı veya başkalaşım görülür
  • Embriyonik gelişimde canlı dış ortamla madde alış verişi yapar

B-Sürüngen ve kuşlarda gelişim:

  • Kabuk,korion,amnion,vitellüs ve allantois kesesi bulunur
  • Gelişim yumurta kabuğu içinde gerçekleşir
  • Embriyo ile dış ortam arasında sadece gaz alış verişi bulunur
  • Besin vitellüsten sağlanır
  • Artık maddeler allantoiste birikir.Allantois solunumda da rol alır
  • Amnion zarı embriyoyu sarsıntı,ısı değişimleri,vb. fiziksel etkilerden korur
  • Korion koruma ve solunumda rol alır

C-Memelilerde gelişim:
1-Gagalı memeliler:

  • Vitellüs  oldukça fazladır
  • Döllenen yumurta bir süre ana canlıda kaldıktan sonra yuvaya bırakılır
  • Yumurtadan çıkan yavru bir süre anaya bağımlı ve ondan süt emerek beslenir
  • Doğum görülmez
  • Ana vücudu sadece döllenme ortamı ve bir süre koruma sağlar

2-Keseli memeliler:

  • Yumurtada az vitellüs vardır
  • Bir süre annenin uterusunda gelişen embriyo doğar
  • Doğan yavru keseye geçer ve burada süt bezleri ile beslenmesini ve gelişimini sürdürür

3-Plasentalı memeliler:

  • Kabuk bulunmaz
  • Allantois ve vitellüs keseleri körelmiştir
  • Amnion zarı ve sıvısı bulunur.Bu yapı embriyoyu basınç,ısısal değişim vb. fiziksel etkilerden korur
  • Plasenta embriyodan chorion ve allantois ile anneden uterus dokularından oluşmuştur
  • Embriyo solunum beslenme ve boşaltım ihtiyacını plasenta aracılığı ile ana canlıdan karşılar
  • Plasenta aracılığı ile anneden embriyoya besin,O2 geçer.Embriyodan anneye ise CO2 ve metabolik artıklar geçer
  • Anne kanı ile embriyo kanı karışmaz
  • Plasenta ayrıca 3. aydan itibaren Progesteron üreterek hamileliğin devamında önemli rol alır
  • Plasenta ile embriyo arasında ise göbek bağı bulunur
  • Göbek bağı;Amnion zarından oluşur,içinde vitellüs kesesi,allantois  ve embriyoya ait kan damarları bulunur
  • Embriyoya ait atar damar plasentaya CO2 ve artıkları taşır (Kirli kan),Toplar damar ise plasentadan besin ve oksijen taşır(Temiz kan)
  • Plasentada aktif taşımanın gerçekleşmesi nedeni ile enerji ihtiyacı ve oksijen tüketimi oldukça fazladır
  • Doğumdan sonra göbek bağının kesilmesi ile embriyo bağımsız birey haline gelir.
Yorum bağlantısı

Yorum yazmak için hesap oluşturmalı veya giriş yapmalısın.

Yorum yapmak için üye olmanız gerekiyor

Hesap oluştur

Hesap oluşturmak ve bize katılmak çok kolay.

Hesap Oluştur

Giriş yap

Zaten bir hesabınız var mı? Buradan giriş yapın.

Giriş Yap

Hakkımızda

Biyoloji Günlüğü ülkemizdeki biyoloji öğrencileri, mezunları ve çalışanları adına kar gütmeyen bir proje olarak 9 senedir faaliyetlerine yılmadan devam etmeye çalışan masum bir projedir. Lütfen art niyetinizi forumdan uzak tutunuz. Bize iletişim formu aracılığıyla ulaşabilirsiniz.

Dilerseniz biyolojigunlugu@gmail.com veya admin@biyolojigunlugu.com adresine mail de gönderebilirsiniz. Bizimle arşivinizi paylaşmak isterseniz wetransfer.com üzerinden biyolojigunlugu.com adresine dosya transferi olarak iletmeniz yeterlidir, sizin adınıza paylaşılacaktır.

Sitemiz bir "Günlük" olarak derleme yayın, yorum, diyalog ve yazılara vermektedir. Güncel biyoloji haberleri ve gelişmelere ek olarak özellikle sosyal medyada gözden kaçan, değerli gördüğümüz tüm içeriğe kaynak ve atıflar dahilinde sitemizde yer vermekteyiz. Bu sitede verilen bilgilerin kullanım sorumluluğu tümüyle kullanıcıya aittir. Sayfalarımızda yer alan her türlü bilgi, görsel ve doküman sadece bilgilendirmek amacıyla verilmiştir.

Biyoloji Günlüğü internet sitesi 5651 Sayılı Kanun’un 2. maddesinin 1. fıkrasının m) bendi ile aynı kanunun 5. maddesi kapsamında Yer Sağlayıcı olarak faaliyet göstermektedir. İçerikler, ön onay olmaksızın tamamen kullanıcılar tarafından oluşturulmaktadır. Yer Sağlayıcı olarak, kullanıcılar tarafından oluşturulan içeriği ya da hukuka aykırı paylaşımı kontrol etmekle ya da araştırmakla yükümlü değildir.

Yer Sağladığı içeriğin 5651 Sayılı Kanun’un 8 ila 9. maddelerine aykırı şekilde; kişilik haklarınızı ihlal ettiğini ya da hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsanız mail adreslerimizden iletişime geçerek bildirebilirsiniz. 

Bildirimleriniz dikkatle ve özenle incelenmekte olup kişilik haklarınızın ihlali ya da hukuka aykırılığın tespiti halinde mevzuat kapsamında en kısa sürede işlem yaparak bilgi vereceğiz.

×
×
  • Yeni Oluştur...

Önemli Bilgilendirme

Kullanım Şartları, Gizlilik Politikası, Forum Kuralları sayfalarına göz atınız.