fizyolog

Tek hücreli bezlere örnek olarak goblet hücrelerini verebiliriz. Goblet hücresi trakede ve bağırsakta (kolonda, ince bağırsağa göre daha fazla) yaygın olarak bulunan ve mukus salgılayan bir bezdir. Mukusu bazal bölgede sentezledikten sonra apikal bölgesinde etrafında ince bi sitoplazma ile sarılı halde biriktirir. Bu birikmeden dolayı apikal kısım şişer (buna theca denir) ve kadeh görünümü alır. Bu bakımdan kadeh hücreleri de denir. Goblet hücresi salgısının hepsini birden boşaltır. Mukus salgısı kimyasal olarak büyük glikoprotein moleküllerinden oluşmuştur.

Bezi meydana getiren hücre sayısı dikkate alındığında bezler; 1. Tek hücreli bezler 2. Çok hücreli bezler Bezden salgının veriliş şekline göre; 1 Endokrin bezler 2. Ekzokrin bezler Bezlerin örtü epiteline göre yeri esas alındığında; 1. Bez örtü epite hücreleri arasında kalmış bezlere endoepitelyal bezler 2. Örtü epiteli dışında kalmış bezlere ekzoepiteliyal bezler Morfolojileri dikkate alındığında 1. Basit bezler 2. Birleşik bezler Salgıların fiziksel ve kimyasal özellikleri dikkate alındığında; 1. Muköz 2. Seröz 3. Seromuköz Salgılarının hücreden salgılanış şekline göre; 1. Merokrin (ekrin) bezler 2. Apokrin bezler 3. Holokrin bezler

Hücre kültürü organizmadan al›nan dokulardaki hücrelerin bireysel olarak ayrılması ve in vitro şartlarda kültüre edilmeleriyle elde edilir. Hücrelerin bireysel olarak ayrıştırılması mekanik veya enzimatik yolla gerçekleştirilir. Bu amaçla tripsin veya kollegenaz gibi proteolitik enzimler kullanılır.

1. Astrositler 2. Oligodenrositler 3. Mikroglia 4. Ependim hücreleri

Satellit hücreler paravertebral ve periferal gangliyonların hücre gövdeleri etrafında küboidal şekilde sıralanmış hücrelerdir. Bunlar hücre gövdesi etrafında bir tabaka oluştururlar. Sinir hücrelerinin uzantıları satellitlerin arasına kadar uzanır ve sinaps oluşturabilirler. Satellit hücreleri de Schwann hücreleri gibi nöral krest orjinlidir. Hücre gövdesini, etrafındaki olaylardan ve metabolik değişimlerden korur. Schwann hücreleri ile aynı orjinli olmasına rağmen miyelin oluşturamazlar.

1. Histamin 2. Serotonin 3. Araşidonik asit 4. Leukotrienler (SRS-A) 5. ECF-A 6. Heparin 7. Trombosit aktive eden faktör

Bu bağ dokuda şekilsiz zemin maddesi çok fazladır. Özellikle sülfatsız glukozaminoglikanlardan hiyaluranik asit dominanttır. Hücrece zengin ve az miktarda olacak şekilde her tip lif bulunur. Bu bağ dokuya göbek bağında rastlanır. Buradaki peltemsi bu doku Wharton peltesi olarak bilinir. Dokuda damar ve sinirler sık görülür. Bu doku mezenşim dokuyla birlikte embriyoda yaygındır.

Retiküler liflerin dominant olduğu dokudur. Hücreler arası madde fazladır. Kemik iliğinde miyeloid dokuda, lenf düğümlerinde, dalak ve karaciğerde yaygındır. Bağ dokunun tüm hücre tipleri bulunur. Bu dokuda özellikle retiküler lifleri meydana getiren retiküler hücreler bulunur. Bu hücreler sitoplazmik uzantıları sayeside yıldız şeklini almıştır. Retiküler bağ dokuda makrofajlar da oldukça fazladır.

Elastik lif demetleri yoğun olan dokudur. Bu liflerin etrafında da gevşek bağ bulunur. Lifler arasında doku hücreleri yer alır. Elastik bağ doku yoğun elastik liflerden dolayı sarı görünümdedir. Bu doku tipine kas kirişlerinde ve omurlar arası sarı ligamentlerde rastlanır.

1. Elastik doku 2. Retiküler doku 3. Mükoz bağ doku

Uzun, silindirik ve dallanmış uzantıları vardır. Sitoplazmaları fibrilli bir yapıdadır. Fibriller 10 nm çapında olup aggregasyonlar oluşturur. Bunlar glial fibriller asidik proteinlerdir. Fibröz astrositler beyin ve omurilikte genellikle ak öz kısmında yayılmışlardır.

Yapı bakımından çok tabakalı yassı epitele benzer. Ancak yüzey hücreleri bulunduğu yerin mekanik değişimlerine karşı devamlı olarak uyum gösterir. Çok tabakalı değişici epitele üriner sistem birimlerinde (üreter ve mesane) rastlanır. Örneğin idrar kesesinde, kesenin dolmasına bağlı olarak bu hücrelerin bazılarında iki çekirdek bulunur. Sitoplazmaları RNA, mitokondri, glikojen bakımından diğerlerinden daha zengindir. Bu bakımdan mesanenin yüzeyinin değişimine uyum gösterir. Bu değişim geneldeki yüzeydeki hücrelerin değişikliği ile olur.

Yüzey hücreleri silindirik olup büyük tükürük bezlerinin boşaltma kanallarında ve kadın üretrasında görülür. Bu epitel tipinin yüzey hücrelerinin silli olanına geçici olarak fetüste rastlanır.

Bu tip örtü epitelinde yüzey hücreleri kübiktir. Ter bezlerinde ve gelişmekte olan ovaryum foliküllerinde görülür.

Vücudun esas koruyucu görevini üstlenen doku tipidir. Alttaki hücreler silindirik, yüzeydekiler ise yassıdır. Bu iki grup hücrenin çekirdekleri ise birbirine dik durumdadır. Aradaki hücrelerin şekilleri silindirikten yassı tipe doğru bir geçiş gösterir. Silindirik hücrelerin çekirdekleri büyük, sitoplazmaları RNA bakımından zengindir. Kübik hücrelerin bulunduğu orta kısımda hücreler arası boşluklar diğer kısımdaki hücrelere göre daha geniştir. Bu hücreler birbirlerine köprülerle bağlıdır. Çok tabakalı epitelin alt kısmında bulunan bağ doku ( lamina proparia ) epitel içine doğru girintiler (papillalar) oluşturmuştur. Lamina proparia gevşek bağ doku yapısındadır. Çok tabakalı yassı epitel, keratinli ve keratinsiz olmak üzere iki tiptir. Çok tabakalı keratinleşmiş epitele derinin epidermis tabakasında rastlanır. Burada hücreler cansız ve içinde keratin birikimi olmuştur. Keratin hücre içini tamamen doldurduğu zaman hücre tamamen ölür. Keratin içinde -SH grupları bulunan bir skleroproteindir. Çok tabakalı keratinsiz epitele ağız boşluğu, yutak, yemek borusu, anüs ve vagina içinde rastlanır.

Çok tabakalı epitel çok sıralı hücreden meydana gelmiştir. Bu tabaka tipinde yüzey hücreleri kolaylıkla yırtılır ve dökülür. Çok tabakalı epitel koruma, salgı ve su kaybını önlemek gibi görevleri bulunur. Çok tabakalı epitel tipleri; 1. Çok tabakalı yassı epitel 2. Çok tabakalı kübik epitel 3. Çok tabakalı silindirik epitel 4. Çok tabakalı değişici epitel

Hücrelerin boyu eninden fazladır. Çekirdekleri oval ve hücrenin bazal yüzeyine yakındır. Hücrelerin çekirdekler genelde aynı hizada bulunur. Silindirik epitel hücrelerinde bazal ve apikal faaliyet olmak üzere iki faaliyet vardır. Bazal faaliyette hücre sentez işlerini, apikal faaliyette ise sekresyon işlerini yürütmektedir. Sekresyon, hücre tipine göre ya sentezlendikçe hücre dışına gönderilir ya da sentezlenen madde hücrelerin apikal bölgesinde biriktirildikten sonra hepsi birden dışarı boşaltılabilir. Tek tabakalı silindirik epitel silli veya silsiz olabilir. Tek tabakalı prizmatik epitelin sisiz tipine mide de, silli tiğine ise solunum sisteminde rastlanır. Silindirik epitelin görevi koruma, absorbsiyon, ve salgı yapmaktır. Salgı genellikle mukus yapısındadır. Bu maddenin görevi hücre yüzeylerini korumak ve nemli tutmaktır.

Hücrelerin eni ve boyu birbirine yakın olup çekirdekleri küresel ve merkezi olarak yerleşmiştir. Bu tip epitel, troid bezinde folikülü oluşturan hücrelerde, böbrek tüpçüklerinde, tükürük bezi hücrelerinde, ovaryumun serbest yüzeyinde, retinanın pigmentli epitelinde bulunmaktadır. Tek tabakalı kübik epitelin görevi koruma ve salgı yapmaktır.

Tek sıralı ve yassı hücrelerden meydana gelmiştir. Hücreler arası bağlantılar çok kuvvetlidir. Tabakanın kalınlığı çekirdek kalınlığı kadardır. Çekirdekleri yassı ve genellikle ortadadır. Bu tip epitele damarların içini örten endotelyum da, vücut boşluğunu örten mezotelyumda, iç kulakta tympanal membranda, bowman kapsülünde, böbrek genle kulpunun ince kısmında, küçük bezlerin saglı kanallarında rastlanır. Yassı epitel hücreleri taşıma da rol oynar.

Örtü epiteli hücreleri oluşturduğu tabaka durumuna göre; 1. Tek tabakalı epitel a) Tek tabakalı yassı epitel b) Tek tabakalı kübik epitel c) Tek tabakalı silindirik (prizmatik) epitel 2. Yalancı çok tabakalı epitel 3. Çok tabakalı epitel a) Çok tabakalı yassı epitel b) Çok tabakalı kübik epitel c) Çok tabakalı silindirik(prizmatik) epitel d) Çok tabakalı değişici epitel

Epitel hücreleri arasında çok sıkı bir kohezyon vardır. Bu durum plazma zarındaki integral proteinlerden ve kısmen de hücreler arası proteoglikanlardan ileri gelmektedir. Ca iyonları hücreler arası kohezyonunun oluşumunda önemli bir rol oynar.

Lenf Düğümleri , Dalak , Mukozal Lenfoid Organlar olarak sıralayabiliriz.

İmmun (bağışıklık) sistemde lenfositlerin üretildiği ve olgunlaştırıldığı organlardır. Bunlar: -Kemik ilikleri: Hacmi fazla olan kemiklerin merkezinde yer alan dokudur. İnsan vücudunun %4-6'sını oluşturan kemik iliğinin kırmızı bölgesinde tüm kan hücreleri periyodik olarak üretilir. Kemik iliğinde kök hücrelerinin ve lenfositlerin öncüleri üretilir ve olgunlaştırılmak üzere diğer lenfoid organlara giderler. -Timus: Kemik iliğinde üretilen öncü lenfositlerin olgunlaşmak için geldikleri organdır. Timus bezi doğumdan önce ve doğumdan hemen sonra lenfositleri meydana getirerek vücudu enfeksiyonlardan korur. -Fabrikus Kesesi: Kuşlarda kalın bağırsağın kloak ile birleştiği yere bağlı olarak bulunan bu organ B lenfositlerin olgunlaştığı yerdir. Yüksek memelilerde B lenfositler kemik iliğinde farklılaşıp olgunlaşırlar.

Bu proteinin esas görevi hücreleri matrikse bağlamaktır. Fibronektinler iki polipeptid zincirinden meydana gelmiştir. C-terminal uçlarından birbirleriyle disülfit bağları ile bağlanmıştırlar. Uzunluğu 60-70 nm, kalınlığı ise 2-3 nm kadardır. Üzerinde çok sıkı katlanmış globüler bölgeler vardır. Bu bölgelerle matrikste özellikle kollagen tip I, II, III ve V ' e, heparan sülfata, fibrin, denature kollagen ve hücre zarlarındaki integrinlere bağlanırlar. Vücudun çeşitli bölgelerinde 20 çeşit fibronektin izole edilmiştir. Bütün bu fibronektinler tek bir fibronektin geninin çeşitli (splicing) diziliş gösteren kalıplardan oluşturulan RNA'lardan sentezlenmiştir. Fibronektinler hücre göçünün yapılmasında da etkin moleküllerdir. Bu moleküller 6 kolu bulunan tenasin proteini ile özellikle gelişmekte olan organlarda epitel hücrelerinin altında yer alan mezenşim hücrelerinin bol olduğu ortamda birleşirler.

Bazal laminayı oluşturan en temel proteindir. Entactin proteininin molekül ağırlığı 158 kDa'dır. Nidojende üç globüler bölge bulunur. Birbiriyle alfa zinciri heliks şeklinde bağlanmış olan G3 bölgesi ile bazal laminaya, G2 bölgesi ile kollagen tip IV ve proteoglikanlara bağlanırlar.